همه‌چیز درباره الفبای آوانگاری بین‌المللی (IPA) – قسمت اول
تاریخ انتشار :١٩ خرداد ١٣٩٨
همه‌چیز درباره الفبای آوانگاری بین‌المللی (IPA)
هر چندزبانه مشتاقی باید الفبای آوانگاری بین‌المللی (IPA) را یاد بگیرد و بتواند آن را بخواند. مهارت در این زمینه ابزار قدرتمندی برای یادگیری هر زبانی است.
من به تنهایی و به صورت خودآموز IPA را یاد گرفتم، اما در ابتدا کار سخت و چالش‌برانگیزی بود. وبسایت ویکی‌پدیا صدها مقاله کامل و جامع دارد ولی این مقاله‌ها می‌تواند برای مبتدیان گیج‌کننده و سخت باشد.
به همین دلیل در این مقاله سعی کردیم منبعی جامع و کامل برای شما تهیه کنیم که ای کاش من هم موقع یادگیری الفبای آوانگاری بین‌المللی آن را می‌خواندم. در این مقاله مرور می‌کنیم الفبای آوانگاری بین‌المللی چیست، چرا مفید است و بهترین راه یادگیری آن کدام است.
بیایید با اولین و بدیهی‌ترین سوال شروع کنیم:
الفبای آوانگاری بین‌المللی چیست؟
ممکن است درباره IPA نشنیده باشید. ولی به نظر شما این عبارت چیست؟
مثل یک سیاستمدار، جواب سوال شما را با یک سوال دیگر می‌دهم:
کلمه «Wind» را چطور تلفظ می‌کنید؟
لحن و وزن آن مثل “blind” است یا “sinned”؟
اگر اطلاعات بیشتری در اختیار نداشته باشید، هیچ ایده‌ای ندارید که تلفظ این کلمه به چه صورت است!
این مسئله درباره کلماتی مثل “read”، “live” و “tear” هم صادق است. املای انگلیسی، راهنمای افتضاحی برای نوع تلفظ است.
وقتی زبانهای بیشتری را به دانشتان اضافه کنید، اوضاع از این هم بدتر میشود. تلفظ کلمه اسپانیایی (Come (he/she eats، اصلا شبیه تلفظ انگلیسی آن که دقیقا یکسان نوشته میشود نیست. تمام عمر سعی کردید حروفی مثل “o” و “e” را انگلیسی تلفظ کنید. ترک عادت ممکن است موجب مرض شود!
کلمه پرتغالی sede دو تلفظ جدا دارد که با توجه به تلفظ معنی آن‌ها فرق می‌کند. کلمه آلمانی Bucht هم به همین شکل است. در فرانسه هم کلماتی مثل cent، sens، s’en و sans همه به یک شکل تلفظ می‌شوند. از همین الان گیج شده‌اید؟ کلماتی مثل “العَرَبِيَّة”، “汉语/漢語” یا “ภาษาไทย” را چطور تلفظ می‌کنید؟
برای رفع تمام این مشکلات و جواب سوال‌های بالا باید قدم به دنیای الفبای آوانگاری بین‌المللی بگذارید. زبان‌شناسان الفبای آوانگاری بین‌المللی را به صورتی طراحی کرده‌اند تا کاملا واضح باشد و ابهامی در آن وجود نداشته باشد؛ به این صورت که هر سمبل یا نشانه فقط یک تلفظ دارد. وقتی کلمه‌ای را با الفبای آوانگاری بین‌المللی می‌خوانید، دقیقا می‌دانید چطور تلفظ میشود.
برای مثال، کلمه در IPA به صورت /wɪnd/ نوشته میشود و وزن آن مثل “sinned” و اگر به صورت /waɪnd/ نوشته شود هم وزن “blind” است.
دو علامت <> نشان‌دهنده املای درست کلمات در زبان اصلی است. علامت‌های // یا وقتی به شکل /ˈslæʃɪz/ استفاده میشود، به این معنی است که از سمبل‌های IPA برای نوشتن تلفظ استفاده شده است.
سمبل IPA همیشه به یک شکل تلفظ می‌شوند و فرقی نمی‌کند به کدام زبان می‌نویسید. با توجه به این قانون، کلمه در زبان اسپانیایی به صورت /kome/ و در زبان انگلیسی به صورت /kʌm/ تلفظ میشود.
سه دلیل خوب برای یادگیری الفبای آوانگاری بین‌المللی
ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که چرا باید «به خودتان زحمت بدهید» و الفبای آوانگاری بین‌المللی را یاد بگیرید! آیا یادگیری IPA ارزش وقتی که صرف می‌کنیم دارد؟
امیدوارم بتوانم متقاعدتان کنم که جواب سوال‌های بالا «بله» است. اگر IPA را یاد بگیرید، می‌توانید:
- کلمات را از همان ابتدا درست تلفظ کنید
وقتی ندانید چطور باید کلمه‌ای را تلفظ کنید چه کار می‌کنید؟ می‌توانید از یک بومی بپرسید، اما آن‌ها معمولا خیلی بد توضیح می‌دهند:
– شما کلمه E-U-C-H را چطور تلفظ می‌کنید؟
– Euch
– Oich?
– نه، Euch
– Oysh؟
– نه! Euch! واقعا نمی‌تونی تفاوتش را بشنوی؟
– چرا می‌فهمم، اما نمی‌دانم چطور باید آن را ادا کنم!
اگر الفبای آوانگاری بین‌المللی را بلد بودید، فقط کافی بود کلمه را در دیکشنری جستجو می‌کردید و می‌فهمیدید که تلفظ درست این کلمه /ɔʏç/ است. نمی‌دانید چطور باید این سمبل‌ها را بخوانید؟ به آن‌جا هم می‌رسیم.
در اولین مراحل یادگیری یک زبان، من تمام یادداشت‌ها و متن‌هایم را با سمبل‌های IPA می‌نوشتم و تا جایی که می‌توانستم از نوشتن املای «اصلی» کلمات پرهیز می‌کردم. با این کار مطمئن می‌شدم که اول تلفظ کلمات را یاد می‌گیرم و بعد املای آن‌ها را.
این روش خیلی مفیدتر از این است که اول املا را یاد بگیرید و بعد تلفظ کلمات را. البته با این روش بوده است که زبان مادری‌تان را یاد گرفتید.
- از روز اول (با تلفظ درست) صحبت کنید
قدرت واقعی IPA را زمانی متوجه می‌شوید که از آن نه تنها برای تلفظ کلمات، بلکه برای بیان کل زبان استفاده کنید.
برای مثال، اگر قرار است زبان آلمانی یاد بگیرید، اولین کاری که باید بکنید این است که به الفبای آوانگاری آلمانی نگاهی بیاندازید.
این مسئله به شما یاد می‌دهد که زبان آلمانی استاندارد از صداهای زیر تشکیل شده است:
/b/ /ç/ /d/ /f/ /ɡ/ /h/ /j/ /k/ /l/ /l̩/ /m/ /m̩ / /n/ /n̩ / /ŋ/ /p/ /ʁ/ /s/ /ʃ/ /t/ /ts/ /tʃ/ /v/ /x/ /z/ /ʔ/ /a/ /ɛ/ /e/ /ɪ/ /i/ /ɔ/ /o/ /oe/ /ø/ /ʊ/ /u/ /ʏ/ /y/
با نگاهی سریع به این صداها می‌توانید بفهمید بعضی از آن‌ها مثل /ç/، /oe/، /ø/ و /y/، در زبان انگلیسی وجود ندارند. با دیدن این صداها بدانید که باید آن‌ها را تمرین کنید و بیشتر دقت کنید تا بتوانید آن‌ها را درست یاد بگیرید.
همچنین می‌بینید در زبان آلمانی هم صداهای خاصی از زبانهای انگلیسی مثل /ɹ/ و /θ/وجود ندارد. این صداها مربوط به حروف “r” و “th” انگلیسی هستند. بنابراین اگر نمی‌خواهید آلمانی را با لهجه انگلیسی صحبت کنید و در آلمان به شما Engländer بگویند، باید مطمئن شوید که صداهای /ɹ/ و /θ/ هیچ‌وقت از دهانتان بیرون نپرد.
کلمه euch را یادتان هست؟ در اکثر کتاب‌های درسی زبان آلمانی به شما گفته میشود که مصوت “eu” شبیه مصوت “oi” در کلمه “choice” تلفظ میشود. کاملا غلط است! اگر IPA را مطالعه کنید و یاد بگیرید، متوجه می‌شوید که انگلیسی‌ها این کلمه را با صدای /ɔɪ/ تلفظ می‌کنند اما آلمانی‌ها با تغییر کوچکی آن را به صورت /ɔʏ/ تلفظ می‌کنند.
بیشتر انگلیسیزبان‌ها این تغییر را تشخیص نمی‌دهند. حتی اگر زبان آلمانی‌شان عالی باشد، باز هم کلمه euch را با مصوت انگلیسی /ɔɪ/ تلفظ می‌کنند. بعد تعجب می‌کنند چرا هیچ‌کس آن‌ها را با یک بومی آلمانی‌زبان اشتباه نمی‌گیرد.
وقتی IPA را کامل یاد گرفتید، دیدگاه‌هایی مثل این به شما کمک می‌کند از اشتباهاتی این چنین جلوگیری کنید و یک سر و گردن بالاتر از بقیه باشید. کلمات و عبارات را بهتر از دوست زبان‌آموزانتان تلفظ می‌کنید. مردم باور نمی‌کنند که شما فقط مدت کوتاهی است یادگیری زبان آلمانی را شروع کردید.
- درک عمیق‌تر از آواهای زبان داشته باشید
آیا می‌دانید صداهای مختلفی برای حرف “p” در زبان انگلیسی وجود دارد؟ کلمه “paper” هر دو صدای “p” را در خودش دارد. این کلمه را با صدای بلند تلفظ کنید؛ برای تلفظ اولین “p” کمی فشار هوا را حس خواهید کرد که در دومی چنین چیزی نیست.
در اصطلاحات زبانی، “p” اول با تنفس تلفظ میشود (aspirated) است، در حالی که دومین “p” اینطور نیست. در الفبای آوانگاری بین‌المللی دو حالت /p/ (non-aspirated) و /pʰ/ (aspirated) برای این صدا در نظر گرفته شده است.
شاید تا امروز اصلا متوجه نشده باشید که این دو حرف را با دو روش مختلف تلفظ می‌کنید. الفبای آوانگاری بین‌المللی را یاد بگیرید و بعد از آن است که تفاوت‌های ظریف و جذاب را تشخیص می‌دهید. به عنوان یک خوره زبان، این مسئله برای من خیلی جالب و مفید بود.
از اینکه در هیچ دوره‌ای از کلاسهای آموزش زبان، الفبای آوایی به زبان‌آموزان تدریس نمی‌شود جای تاسف دارد. مدرس ساکسیفونی را تصور کنید که محل قرارگیری انگشتانتان در هر نت موسیقی را به شما یاد ندهد. به جای این کار به شما بگوید به قطعه‌ای که می‌نوازد گوش بدهید و آن را تقلید کنید یا ساکسیفون زدن را تمرین کنید. با این روش چقدر طول می‌کشد این ساز را یاد بگیرید و سوال اصلی این است که اصلا یاد می‌گیرید؟
الفبای آوانگاری بین‌المللی راه اصلی و دروازه رسیدن به درک بیشتر درباره این است که ارگان‌های کلامی بدن انسان چطور کار می‌کنند. یاد می‌گیرید زبان، لب‌ها و تارهای صوتی چطور کار می‌کنند تا صداهای مختلف تولید شوند. بدیهی است که یادگیری این مباحث تلفظ و درک شما از صداها را تقویت می‌کند.
نحوه یادگیری الفبای آوانگاری بین‌المللی
امیدوارم تا به اینجای مقاله متقاعدتان کرده باشم که یادگیری IPA یک فرصت طلایی است. حالا باید به شما توضیح بدهم که چطور باید الفبای آوانگاری بین‌المللی را یاد بگیرید و آن را در مغزتان ثبت کنید.
الفبای آوانگاری بین‌المللی 163 سمبل دارد. اما نگران نباشید؛ لازم نیست همه آن‌ها را یاد بگیرید. من هم همه آن‌ها را بلد نیستم و حدودا 5 سال است که از IPA استفاده می‌کنم.
هر زبانی فقط از یکی از زیرمجموعه‌های این 163 سمبل استفاده می‌کند. فقط کافی است مجموعه‌ای از سمبل‌ها را یاد بگیرید که زبان هدفتان از آن استفاده می‌کند و می‌توانید بقیه سمبل‌ها را ببوسید و کنار بگذارید.
پیش از آنکه نگاهی به IPA یک زبان خارجی بیاندازید، بهتر است از سمبل‌هایی در الفبای آوانگاری بین‌المللی استفاده کنید که می‌دانید چطور باید آن‌ها را تلفظ کنید. الفبای آوانگاری که در زبان مادری شما استفاده میشود کدام‌ها هستند؟
یادگیری IPA برای زبان انگلیسی
اگر بومی انگلیسی زبان نیستید، اول جدول و مقاله مربوط به الفبای آوانگاری زبان مادری‌تان را پیدا کنید و با آن تمرین کنید.
برای شروع بیایید از صامت‌ها شروع کنیم. سمبل‌های زیر دقیقا همانطور که انتظارش را دارید تلفظ می‌شوند و دقیقا همانطور است که در زبان انگلیسی استفاده می‌شوند:
/b/ /d/ /f/ /g/ /h/ /k/ /l/ /m/ /n/ /p/ /s/ /t/ /v/ /w/ /z/
اگر اسکاتلندی هستید، باید از /x/ هم استفاده کنید که صدای خشن در پایان “loch” است و به صورت /lɔx/ تلفظ میشود. ما که انگلیسی، زبان دوم یا اولمان است و آن را تا حد معقولی بلد هستیم، کلمه “lock” را /lɔk/ تلفظ می‌کنیم.
در زبان انگلیسی از صداهای زیر هم استفاده میشود:
- /j/: نباید با صدای “y” که در انگلیسی نوشته میشود قاطی شود.
- /ŋ/: صدای “ng” درکلمه “sing”
- /θ/: حالت بی‌صدا (unvoiced) حرف “th” در “think”، “path” یا “thistle”.
- /ð/: حالت صدادار (voiced) حرف “th” در “that”، “this” یا “there”.
- /ʃ/: صدای “sh” در “ship” یا “wish”.
- /ɹ/: صدای “r” در “red”. گاهی وقتی متون انگلیسی را با الفبای آوانگاری بین‌المللی می‌نویسید، این صدا برای سادگی /r/ نوشته میشود. اما اگر بخواهیم به صورت تخصصی بررسی کنیم، /r/ به عنوان r چرخان (rolled) است و مثل r در زبان اسپانیایی تلفظ میشود.
- /ʒ/: صدای “s” در “pleasure” یا “vision” و صدای “g” در “genre”.
- /ʔ/: انسداد چاکنایی (glottal stop)؛ این صدا، مکثی است که در میان uh-oh ادا میشود. در بسیاری از گویش‌ها، مثل گویش بریتانیایی، این صدا می‌تواند جایگزین /t/ در کلماتی مثل “water” یا “Saturday” شود.
دو صدای دیگر یعنی و هم در زبان انگلیسی وجود دارند. هر دو صدا در واقع ترکیبی از دو صامت هستند که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم. بنابراین در IPA به صورت /dʒ/ و به صورت /tʃ/ نوشته می‌شوند.
